Alirıza Özdemir Yazdı: Alevilik'te Dört Kapı Kırk Makam Sistemi Esastır

Alevi-Bektaşi Kültür ve Cemevi Önceki Dönem Başkanı Alirıza Özdemir, Aleviliği diğer İslami mezhep ve tarikatlardan ayıran Dört Kapı Kırk Makam sistemini açıkladı. Özdemir, bu sistemin Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi tarafından Hz. Ali’ye dayandırılan bir hadis üzerine kurulduğunu ve Kur’anî temellere sahip olduğunu belirtti. Sistem, insanı en ham halinden alarak “insan-ı kâmil” seviyesine ulaştıran bir müfredat olarak tanımlanıyor.

Dört Kapı, dört katlı bir bina gibi düşünülüyor; her kat arasında onar basamak, yani Kırk Makam yer alıyor. İlk kapı Şeriat, nefsi emmareyi yola sokarak geleneksel ibadetlerle terbiye sürecini başlatıyor. İkinci kapı Tarikat (Nefs-i Levvame), gönül gözünün açıldığı ve Allah sevgisinin yoğunlaştığı aşama. Üçüncü kapı Marifet (Nefs-i Mülhime), gönül gözünün netleştiği ve Allah’ın iman hakikatleriyle görüldüğü bir yolculuk. En üst kat Hakikat (Nefs-i Mutmainne) ise nefs-i mutmainne ile “toprak olma” ve Hz. Muhammed’in “Ölmeden önce ölünüz” hadisinin anlam bulduğu aşama.

Özdemir, bu yolda kılavuzun Hz. Hızır, yoldaşın Hz. Ali, mürşidin ise Hz. Muhammed olduğunu vurguladı. Sistemin Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli’nin eserlerinde açıkça anlatıldığına dikkat çekti.

Alirıza Özdemir'in açıklamasının tam metni şöyle:

ALEVİLİK’TE DÖRT KAPI KIRK MAKAM SİSTEMİ ESASTIR

Bütün İslami mezhep ve tarikatlardan Aleviliği ayıran en önemli özellik Dört Kapı Kırk Makam sistemidir. Buna On İki İmam Şiası da dahil. Başka hiçbir İslami mezhep ve tarikatta bu sistem bu şekli ile yok.

Kaynaklara göre, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi, Hz. Ali’ye dayandırdığı bir hadise binaen bu sistemi kurmuş. Hadis kaynaklarında dört kapıdan sistem olarak ve dört kapının adından ayrı ayrı bahseden hadisler var.

Bununla birlikte Dört Kapı ve Kırk Makam’ın Kur’anî temelleri var. Tartışmasız! Dört Kapı Kırk Makam, insanı en çiğ halinden alarak, insan-ı kâmil yapan müfredatın adı.

Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli’nin eserlerinde bu sistem daha doğrusu müfredat açık şekilde anlatılıyor.

Dört Kapı’yı, dört katlı bir bina gibi düşünün. Her kat arasında onar tane basamak olsun. Bunlar da Kırk Makam.

İlk kapı Şeriat.

İnsanı en ham halinden alıyor ve geleneksel İslami inanç ve ibadetlerle terbiyeye başlıyor. Nefs-i emmare burada “yol”a sokuluyor.

Tarikat bir üst aşama: Nefsi-i Levvame.

Binanın ikinci katı. “Gönül” burada devreye giriyor. “Kalp gözü” açılmaya başlıyor. Müminler, burada “Allah’ı şiddetli sevmeye” başlıyorlar. Çünkü kalp, Allah’ın haremi. Başkasına, başka şeye yer vermiyorsun orada.

Üçüncü kat, Marifet.

Yani Nefs-i Mülhime… Nefsin terbiyesine devam ediyorsun. Gönül gözünü açmaya, bakışına netlik kazandırmaya devam ediyorsun. Sürekli bir yolculuk bu! Allah'ı "gönül gözü" ve "iman hakikatleriyle" burada görüyorsunuz.

Hz. Ali’nin “Görmediğim Rabb’e tapmam” sözüne burada vasıl oluyorsunuz…

Ve en üst kat Hakikat.

Nesif mutmain oluyor burada: Nefs-i Mutmainne. Alevi geleneğinde “toprak olmak” burada gerçekleşiyor.
Hz. Muhammed’in “Ölmeden önce ölünüz” hadisi burada anlamını kavrıyor…

“Alevilik” yani “Yol”; tam olarak işte budur.

Bu yolda, kılavuz Hz. Hızır’dır.

Yoldaş Hz. Ali’dir.

Mürşit Hz. Muhammed’dir.

(Kaynak: https://x.com/etnojenez/status/1969736218314232282)