Şehriyar’ın Şiirlerinde Anne, Baba ve Aile Kavramlarının Derin Anlamları

Selçuk Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali Temizel, The Scientific Mysticism and Literature Journal’da yayımlanan makalesinde, 20. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının önemli şairlerinden Muhammed Hüseyin Şehriyar’ın şiirlerinde anne, baba ve aile kavramlarının taşıdığı derin anlamları ele aldı.
 

Makale, Şehriyar’ın eserlerinde ailenin toplumsal ve manevi değerlerini nasıl işlediğini, dini ve kültürel motiflerle nasıl zenginleştirdiğini inceliyor.

Anne ve Baba Kavramlarının Merkezi Rolü

Makale, Kur’ân-ı Kerîm’in İsrâ Suresi’nde Allah’a kullukla anne-babaya iyilik etmenin yan yana anıldığını vurgulayarak başlıyor. Bu bağlamda, Peygamber Efendimizin “Cennet anaların ayakları altındadır” hadisiyle annenin toplumdaki kutsal konumuna dikkat çekiliyor. Şehriyar’ın şiirlerinde de bu değerler, aile kavramının toplumun temel taşı olduğu fikriyle harmanlanıyor. Makalede, Azerbaycan coğrafyasının diğer önemli şairleri Abbes Sehhet ve Bahtiyar Vahapzade’nin eserlerinden örneklerle, anne ve baba temalarının edebiyattaki evrensel ve yerel yansımaları irdeleniyor.

Héyder Baba: Bir Sığınak ve Metafor

Şehriyar’ın en bilinen eseri Héyder Baba’ya Selam’da, Tebriz yakınlarındaki Hoşginab köyünde geçen çocukluk anıları, aile bağları ve Héyder Baba Dağı’nın metaforik anlamı detaylı bir şekilde analiz ediliyor. Héyder Baba, şair için bir sığınak, ataerkil koruma ve manevi bir dost olarak tasvir ediliyor. Dağ, şairin çocukluk hatıralarını, ailesini ve kültürel kimliğini saklayan kutsal bir mekan olarak öne çıkıyor. Şiirde anne (Hanım Nene) ve baba figürleri, sevgi, özlem ve kayıp duygularıyla işleniyor.

Aile Üyelerinin Şiirlerdeki Yansımaları

Makalede, Şehriyar’ın annesi Kevkeb Hatun, eşi Azize Hanım, çocukluk aşkı Süreyya (Peri) ve ev sahibinin kızı Lale gibi figürlerin şiirlerdeki etkileri inceleniyor. Şairin babası İsmail Musevi, çocukları Şehrzad, Meryem ve Hadi, babaannesi Hanım Nene gibi aile bireyleri, onun eserlerinde sıkça yer alıyor. Özellikle Azize ve Anneciğim gibi şiirler, şairin eşine ve annesine duyduğu derin özlemi duygusal bir şekilde ifade ediyor. Makale, bu figürlerin şairin ruhsal dünyasında nasıl bir denge unsuru olduğunu vurguluyor.

Aşk, Özlem ve Kayıp Temaları

Şehriyar’ın şiirlerinde ölüm, ayrılık ve özlem temaları, aile bağlarıyla iç içe geçiyor. Makalede, şairin eşinin ölümü sonrası yazdığı Azize şiirinde ölümü “kara gün” ve “ecel” olarak betimlediği belirtiliyor. Ayrıca, Hz. Yusuf ve Hz. Yakup’un hikayesi üzerinden baba-oğul ilişkisindeki hasret ve pişmanlık, Pişmanlığın Göz Yaşları gazelinde tasavvufi bir sembolle ele alınıyor. Şair, aşk ve ayrılık hikayelerini ise Başarısızlığın Çığlığı gibi eserlerde babasızlık ve annesizlik duygularıyla ilişkilendiriyor.

Toplumsal ve Manevi Değerler

Makale, Şehriyar’ın şiirlerinde aileyi toplumun ve devletin temeli olarak gördüğünü vurguluyor. Şairin Türkçe ve Farsça şiirlerinde kullandığı “ana”, “baba”, “uşah”, “Héyder Baba” gibi kelimeler, onun zengin aile ve toplum kültürüne olan bağlılığını yansıtıyor. Héyder Baba’ya Selam’da, şairin halkının maddi ve manevi zenginliklerini özünde hissettiği, lirik bir üslupla aktarılıyor. Ayrıca, Mevlâna ve Ömer Hayyam gibi isimlerle karşılaştırmalı olarak, Şehriyar’ın ölümü ve aile kavramlarını işleyişindeki özgün yaklaşımı öne çıkarılıyor.

Aileye Verilen Değer

Prof. Dr. Ali Temizel’in makalesi, Şehriyar’ın şiirlerinde anne, baba, eş, çocuk ve nine gibi kavramların, onun aileye ve topluma verdiği önemi gösterdiğini ortaya koyuyor. Şairin eserleri, ailenin sevgi, umut ve maneviyatla dolu bir sığınak olduğunu vurgularken, Héyder Baba gibi metaforlarla kültürel ve dini hafızayı canlı tutuyor. Makale, Şehriyar’ın şiirlerinin, bireysel ve toplumsal değerleri birleştiren evrensel bir dil sunduğunu ifade ederek, onun edebiyat dünyasındaki eşsiz yerini bir kez daha gözler önüne seriyor.

Kaynak: Temizel, A. (2025). “Şehriyar’ın Anne ve Baba Kavramlarının Mesajları”. The Scientific Mysticism and Literature Journal, 1(3), 77-88.