Burhan Uygun yazdı: "Dört Kapı Kırk Makam" öğretisi göz ardı ediliyor mu?

Türkoğuz Kılıçgedik yazdı: 2026 yılında Alevi-Bektaşi bütçesiHaberi görüntüle

Alevi inancının geleneksel öğretilerinde merkezi rol oynayan "Dört Kapı Kırk Makam" rehberliğinin, günümüzde bazı dini önderler tarafından ihlal edildiği iddiası, Alevilik içindeki yapısal sorunlara dair tartışmalar yaratıyor. Araştırmacı ve yazar Burhan Uygun'un son yazısında dile getirdiği eleştiriler, dedelik kurumunun niteliği, talip-dede ilişkisi ve modern toplumun inanç pratiklerine uyum sorununu masaya yatırıyor. Uygun, bu sorunların Aleviliğin geleceğini tehdit edebileceğini savunuyor.

Alevi öğretisinde "Dört Kapı Kırk Makam" –Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat kapıları– bireyin Hakikat'e ermesi için temel yol haritası olarak kabul ediliyor. 12 İmamlar'ın çeşitli tarihi hadis kitaplarında da yer alan bu yapıya göre, inanca adım atmak isteyen bir "can"ın ilk durağı Şeriat kapısı. Bu kapının 10 makamını tamamlayan bir talip, ancak bir Pir veya Dede'nin rehberliğinde Tarikat yoluna geçebiliyor. Rehber, Pir ve Mürşit kurumları, bu aşamada talibin manevi gelişimini denetliyor.

Ancak Uygun'un gözlemlerine göre, günümüzde bazı dedeler bu kuralları çiğneyerek talip edinmeye çalışıyor. "Bir canın her türlü olumsuzluğunu kabul etmekte, ellerini öptürmektedirler" diyen Uygun, bu yaklaşımın yol erkânına aykırı olduğunu vurguluyor. Daha da vahim gördüğü nokta ise, bazı "Ocakzade"lerin –yani soy olarak dedelik mirasına sahip bireylerin– yalnızca aşiret veya ocak mensubiyeti nedeniyle, sözde Alevileri temsil eden kurumların başına geçirilmesi. Bu kişilerden çoğunun ailelerinde Pirlik geleneğinin bulunmadığını, taliplerinin olmadığını belirten Uygun, şöyle devam ediyor: "Hiçbir eğitim almamış bu değerli canlarımız, önlerindeki dosyalardan okuduklarının ötesine geçememekte. Yolun gerçek bilgisinden uzak, yalnızca masallar, efsaneler ve ideolojik sloganlarla kendilerini ifade etmektedirler."

Burhan Uygun'un yazısı şöyle:

 

Alevi inancının günümüzdeki sorunları...

Alevi öğretisinde “Dört Kapı Kırk Makam”, insanın Hak ile olup Hakikat’e ermesinin yol rehberidir. 12 İmamlar da bu dört kapıdan çeşitli tarihî hadis kitaplarında söz etmişlerdir. Bu kapılar sırasıyla Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat olarak bilinir. Yol erkânına dâhil olmak isteyen bir canın, ilk adımı Şeriat kapısından atması gerekir.

Ancak Şeriat kapısının on makamını tamamlayan bir can, bir Pir veya Dede’nin talibi olarak Rehber, Pir, Mürşit müesseselerin bulunduğu Tarikat yoluna girebilir.

Ne var ki günümüzde bazı dedeler, talip edinmek için yolun erkânına aykırı şekilde davranmakta, bir canın her türlü olumsuzluğunu kabul eder, ellerini öptürmektedir.

Daha da kaygı verici olanı, bazı Ocakzadeler yalnızca belli bir aşirete ya da ocağa mensup oldukları için bazı sözde bizleri temsil eden kurumlarının dedesi yapılmaktadır. Oysa çoğunun babası ya da dedesi dahi pirlik yapmamış, ailelerinin talipleri bulunmamaktadır. Böylece kurum üyeleri, talip işlevi görmeye başlamıştır.

Hiçbir eğitim almamış bu değerli Canlarımız, önlerindeki dosyalardan okuduklarının ötesine geçememekte, yolun gerçek bilgisinden uzak, yalnızca masallar, efsaneler ve ideolojik sloganlarla kendilerini ifade etmektedirler.

Bana kalırsa, günümüzde bu içi boş gösterinin fazla bir geleceği yoktur. Laik bir toplumda yetişen insanların, Dört Kapı Kırk Makam öğretisinin özellikle Tarikat kapısından geçip, bir Pir’in önünde el pençe divan durarak kamberlik edeceğini düşünmek güçtür.

Söylediklerim yalnızca kişisel gözlemlerimdir. Ancak bana göre bunlar, çağımızda Aleviliğin karşı karşıya bulunduğu pek çok sorundan yalnızca birkaçını yansıtmaktadır.

Burhan Uygun, 11.09.2025



Kaynak:https://www.facebook.com/share/p/19hmx95eGr/