Uçum: Cumhuriyet ve demokrasi birleşimi ulusal demokrasiyi güçlendiriyor

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum, bu haftaki Pazar yazısında cumhuriyet rejimi ve üniter yapıya yer verdi. Uçum, "Demokrasi Hukuku Notları" başlıklı yazısında, devlet şekli ve yapısı ile demokrasi arasındaki ilişkiyi ele aldı. Uçum, demokrasinin devlet şekillerinden bağımsız bir siyasal sistem tercihi olduğunu, ancak cumhuriyetin demokrasiyle en yüksek uyumu sağladığını vurguladı.

Türkiye’nin 80 yıl önce demokrasiye geçerek cumhuriyet ve üniter yapısıyla uyumlu bir siyasal sistem tercih ettiğini hatırlatan Uçum, “Terörsüz Türkiye” hedefinin yakın zamanda gerçekleşmesiyle, üniter Türkiye Cumhuriyeti’ni güçlendirecek daha kapsayıcı ve gelişkin bir demokrasinin mümkün olacağını belirtti. Uçum, bu hedefle Türkiye’nin ileri demokratik imkanlara kavuşacağından şüphe duymadığını ifade etti.

Mehmet Uçum'un yazısı şöyle:


PAZAR YAZISI
DEMOKRASİ HUKUKU NOTLARI (4)
Devletin Şekli ve Yapısı ile Demokrasi İlişkisi!

Devlet Şekilleri!

Ülkelerin devlet şeklini belirleyen ölçüt egemenlik ilkesidir. Egemenliğin aidiyetine göre devlet şekilleri cumhuriyet, teokrasi, monarşi, oligarşi, aristokrasi gibi sınıflandırmalara tabi tutulur. 

Demokrasi ile devlet şekilleri arasında zorunlu bir bağ yoktur. Örneğin devlet şekli cumhuriyet olan ülkelerin siyasal sistemi zorunlu olarak demokrasi olmaz. Aynı şekilde her monarşi de mutlakiyet değildir. Monarşik demokrasiler (meşruti monarşiler veya meşrutiyetler) yaygın bir uygulamadır.

Demokrasi siyasal sistemlerin işleyiş ilkelerinden biri olduğu için devlet yapısı ve devlet şeklinden görece bağımsız bir tercihtir.

Bununla birlikte demokrasiyle en yüksek uyumu sağlayan devlet şeklinin cumhuriyet olduğu ileri sürülebilir. Tabi burada kast edilen egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu milli egemenliğe dayanan cumhuriyettir. 

Millete ait egemenliğin siyasal sistemi tamamen halk iradesine dayanan vesayetsiz demokrasi olursa, egemenliğin doğrudan halk tarafından kullanıldığı bir sentez gerçekleşir. Bu nedenle devlet şekli cumhuriyet, siyasal sistemi demokrasi olan ülkeler demokrasinin gelişiminde sistemsel olarak daha güçlü ve ilerleme imkanı olarak daha avantajlıdır. 

Cumhuriyetle demokrasinin buluşması ve eksiksiz bütünleşmesi millet ve halk egemenliğini birleştirir. Egemenlik iradesi tekleşir. Milli egemenliğin halk tarafından kullanıldığı bir devlet düzeni gerçekleşir. 

Halkın milli egemenliğe tek başına sahip olması durumunda üç temel irade seviyesi ortaya çıkar:

Birincisi, niteliği halkın genel iradesi olan ‘milli irade’.

İkincisi, niteliği halkın demokratik iradesi olan ‘seçmen iradesi’.

Üçüncüsü, niteliği halkın seçimler arası dönemlerde denetim iradesi olan ‘kamuoyu iradesi’.

Elbette halkın milli egemenliğe tek başına sahip olmasının şartları vardır. Bu şartların pozitif hukuk düzeni tarafından güvence altına alınması gerekir. Buna göre anayasal demokrasilerde en az şu şartlar sağlanmalıdır: 

Milli egemenliğin birliği ve bütünlüğü korunmalıdır. Milli egemenliğin yanında bürokratik kurumsal egemenliğe doğrudan veya dolaylı yer verilmemelidir. 

Kuvvetler ayrılığı kurumsal ayrılık olarak anlaşılmamalı milli egemenliğin fonksiyonları olarak görülmeli ve fonksiyonel ayrılık olarak düzenlenmelidir.

Demokratik irade üzerinde hiç bir vesayet makamı olmamalıdır.

Cumhuriyeti ve milletin birliğini temsil yetkisi halk tarafından doğrudan ve salt çoğunlukla seçilen başkanda olmalıdır. Halkın seçtiği başkana, doğrudan demokratik meşruiyet gereği, yürütme yetkisi ve görevi de verilmelidir. Bu nedenle demokratik cumhuriyete en uygun hükümet modeli başkanlıktır. 

Ancak bu şartlarla halkın, milli egemenliğe tek başına sahip olduğu ve hiç bir güçle paylaşmadan kullandığı bir yurtsever ve ulusal demokrasi sistemsel eksik olmadan gerçekleşir.

Devlet Yapıları!

Bir ülkenin devlet yapısı merkez yerel ilişkisine göre belirlenir. Devlet yapılarının üniter, federal, konfederal gibi türleri vardır.

Devlet yapıları ile demokrasiler arasında zorunlu bir ilişkiden söz edilemez. Devlet yapılarında esas olan merkez ve yerel idareler arasındaki yetki paylaşımıdır. Bu yetki paylaşımı için siyasal sistemin demokrasiye göre işlemesi gerekmez. Otoriter ya da totaliter rejimlerde de merkez ve yerelin yetki paylaşımında farklı devlet yapıları görülmektedir. Yani federal veya bölgesel yönetimli devlet yapıları zorunlu olarak demokratik bir siyasal sisteme sahip olmaz. Veya otoriter yahut totaliter siyasal sistemler sadece üniter devlet yapılarında ortaya çıkmaz. 

Türkiye seksen yıl önce demokrasiye geçmeye karar vererek devlet şekli ve devlet yapısıyla daha fazla uyum sağlayan bir siyasal sistem tercih etmiştir.

Terörsüz Türkiye hedefi yakın zamanda hayata geçtikten sonra Üniter Türkiye Cumhuriyetini güçlendirecek daha kapsayıcı ve gelişkin bir demokrasi için ülkemizin çok ileri imkanlara kavuşacağına da şüphe yoktur.