İbrahim Afatoğlu: Denizli, Alevi-Bektaşi kentidir

İbrahim Afatoğlu:Hızır şah, Hızırşah etkinlikleri ve dergâhlarHaberi görüntüle

Denizli- Cankurtaran'da düzenlenen Teslim Abdal Anma Etkinliği'nde konuşan araştırmacı yazar İbrahim Afatoğlu, Denizli'nin tarihsel olarak Alevi-Bektaşi kimliğinin güçlü bir merkezi olduğunu vurguladı. Afatoğlu, tarihi kaynaklar ve gezgin notlarına dayanarak kentteki Türkmen kökenli Alevi-Bektaşi varlığını detaylandırdı.

Denizli'nin "Yörük ve Alevi-Bektaşi memleketi" olarak tanımlayan Afatoğlu, Pamukkale Üniversitesi'ni Alevilik-Bektaşilik sempozyumu düzenlemeye çağırdı. İbrahim Afatoğlu "Aleviler ve Bektaşiler bu ülkenin ana unsurudur." dedi.

Türkmenlik, Alevilik ve Bektaşilik Kavramları

Afatoğlu, konuşmasına Alevilik ve Bektaşilik kavramlarının sıkça karıştırıldığını belirterek başladı. "İlk Müslüman olan Türklere 'Türkmen' denmiş, yani 'Türke benzeyen' anlamında. Orta Asya'daki Gök Tanrı inancından gelen Türkmenler, Anadolu'ya geldikten sonra Safevi Devleti'nin etkisiyle şekillenmiş" dedi. Safevi tarikatının kızıl başlık giydirmesi nedeniyle "Kızılbaş" teriminin ortaya çıktığını, Osmanlı'nın ise Anadolu'daki Türkmen göçünü önlemek için bu grubu "Kızılbaş" olarak yaftaladığını anlattı.

Osmanlı-Safevi mücadelesinde Anadolu Türkmenlerinin Safevi'ye yöneldiğini belirten Afatoğlu, ünlü tarihçi Faruk Sümer'in "Safevi Devleti'nin başı İran'da, vücudu Anadolu'da" sözünü hatırlattı. Zamanla "Kızılbaş" teriminin Alevi olarak evrildiğini, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Hacı Bektaş Dergahı'na postnişin atanarak Aleviliğin "Dedegan" ve "Babagan" kollarına ayrıldığını ifade etti. "Türkmen, Yörük, Alevi ve Bektaşi aynı kökten gelir" vurgusu yaptı.

Tarihi Gezginler ve Denizli'nin Türkmen Nüfusu

Denizli'nin Alevi-Bektaşi kimliğini kanıtlamak için tarihi gezginlere başvuran Afatoğlu:

1275'te İbn Said el-Mağribî: Denizli dağlarında 200 bin çadır Türkmen (yaklaşık 1 milyon kişi) tespit etmiş. Anadolu nüfusunun üçte biri burada yaşıyormuş.
1333'te İbn Battuta: Antalya-Denizli yolunda Germiyanoğulları'ndan koruma almış, bölgedeki Türkmen gücünü vurgulamış.
1700'de Paul Lucas: Yatgan Baba Tekkesi'nde 200 derviş ve 60-70 şamdan görmüş, Denizli'yi "önemli Bektaşi merkezi" olarak tanımlamış.
19. yüzyıl sonu Hasluk: Denizli'de en az 3 Bektaşi tekkesi (Teslim, Yatgan Baba, Abdi Bey Sultan, Sarı İsmail Sultan) belgelediğini belirtmiş.

Türbeler ve Kültürel Miras

Afatoğlu, Denizli'de 105 türbe tespit ettiğini, bunların 36'sının kesin Alevi-Bektaşi kökenli olduğunu söyledi. "Muğla'da 21, Uşak'ta 22 türbe var; Denizli bunların 1,5 katı Alevi-Bektaşi türbesine sahip" dedi. Hacı Bektaş Veli'nin 360 dervişinden ikisini (Sarı İsmail Sultan ve Tekkeköy Gökpınar halifesi) Denizli'ye gönderdiğini, Sarı İsmail Sultan'ın Tavaz'da tekke kurduğunu anlattı.

Bektaşi Dervişi Tahir Baba'nın Demirci Mehmet Efe Olayı

Afatoğlu, 1920'lerde Sarayköylü Bektaşi dervişi Tahir Baba'nın, Demirci Mehmet Efe'nin Denizli'yi yakma girişimini engellediğini hikâye etti. Efe, isyancıları yargılayıp 67-68 kişiyi idam ettikten sonra kenti yakmaya kalkışınca, Tahir Baba "Denizli mezarlığını yak, yeminin yerine gelir" diyerek felaketi önlemiş.

Çağrı ve Teşekkür

Konuşmasını, Denizli'nin "Yörük ve Alevi-Bektaşi memleketi" olarak tanımlayarak bitiren Afatoğlu, Pamukkale Üniversitesi'ni Alevilik-Bektaşilik sempozyumu düzenlemeye çağırdı. Afatoğlu, "Aleviler ve Bektaşiler bu ülkenin ana unsurudur."dedi.

İbrahim Afatoğlu'nun konuşmasının tamamını izlemek için lütfen tıklayınız:
https://www.youtube.com/watch?v=dT3F0IuBGOU