Türkoğuz Kılıçgedik yazdı: Dört Kapı Öğretisi- Ders 4

Türkoğuz Kılıçgedik yazdı: Dört Kapı Öğretisi-Ders-3Haberi görüntüle

Araştırmacı yazar Türkoğuz Kılıçgedik, Alevilik-Bektaşilik inancının temel taşlarından biri olan Dört Kapı Öğretisi'ni detaylı bir şekilde ele aldığı yazısında, bu öğretinin dört kademeli yapısının nedenlerini ve her kapının birbirinden farklı özelliklerini vurguladı.

Kılıçgedik'e göre, Dört Kapı öğretisinin kademeli olarak sunulması, içerdiği bilgilerin aşamalı derinleşmesinden kaynaklanıyor. Her üst kademeye geçiş, kişinin ön hazırlık, alıştırma ve deneyimle hazır olmasını gerektiriyor. Azim ve kararlılık olmadan bu geçiş mümkün olmuyor; dolayısıyla erişim, eğitim, donanım ve bireysel çabayla doğrudan bağlantılı.

Türkoğuz Kılıçgedik'in yazısının tam metni şöyle:
 

Konu; Her Kapının Birbirinden Farklı Öğretisi

Dört Kapı öğretisinin dört kademe ile verilmesi bu öğreti içindeki bilgilerin kademeli olarak birbirinden farklı özelikte olması ve her kademeye ulaşmak için ön hazırlık, ön alıştırma ve ön deneyim gerektiği içindir. Kişi bazı zor koşullardan geçecek şekilde bir üst kademeye geçmeye istekli ve hazırlıklı değilse bu geçiş gerçekleşmez. Dolayısıyla her kademeye erişmek kişinin aldığı eğitim, yüklendiği donanıma ve deneyime bağlı olmakla birlikte kişinin azim ve kararlığına da bağlıdır

Şeriat Kapı Öğretisi

Şeriat Kapı öğretisi tüm peygamberler öğreti silsilesinin Hz. Muhammed peygamberliğiyle son bulduğu bir öğreti olarak kurumsallaşmış. Ayrıca kendiyle beraber kendinden sonra başlayan Velayetin başlangıcına vesiledir. Dolayısıyla Şeriat Kapı öğretisi kendinden önceki din, inançlara ve kendiyle beraber kendinden sonra başlayan Velayet öğretisi olan Tarikat Kapı öğretisine geçişe açık bir öğretidir.

Şeriat Kapı öğretisi zahir olduğu için daha çok dünyevidir ve herkes tarafından bilinip uygulanma kolaylığına sahiptir. Şeriat Kapısında iman, ilim gibi önemli ilkeler önceliğe göre Hakk’a iman, peygambere iman, Velayete iman, Kur’ana, meleklere iman şeklinde devam eder. İlimde yine iman duyulan bu ana esaslar üzerinde ayrıntılarıyla işlenip uygulanır.

Hz. Muhammed Şeriat Kapı öğretisini “Benim Sözlerimdir” diyerek, Vahiy, ayet ve sözle başlayan bu öğreti sünnet, farz, vacip gibi kavramlarla yürürlüğe koyulmuştur. Söz ve görünüm şekli ile ön planda olan bu kavramsal yaklaşımın içselleştirilmesi için daha içsel ve duyusal derinlik olan öğreti olan üst kapı öğretilerine ihtiyaç duyar.

Bu içsel ve duyusal olan öğreti ilimde Tarikat Kapısında başlayıp Marifet ve Hakikat Kapılarıyla devam eder. Bu sebeple Şeriat Kapı öğretisi ilk kademe olarak ham ve eksik yönü çok olan bir öğretidir. Şeriat Kapı birey ve toplumun bu ham ve eksik bilgiyle ortaya koyduğu performans bu açıdan çoğu zaman yadırganmaması gerekir.

Şeriat Kapı birey ve toplumsal yapısı bu ham ve eksik bilgi ile şekillendiği için Şeriat Kapı birey ve toplumu ile Tarikat Kapı öğretisine göre yetişmiş birey ve toplumu arasında çok derin farklar oluşur. Bir alt öğretiden bir üst öğretiye geçildiğinden dolayı bu farkların kademeli olarak oluşması da gayet doğaldır. Bu farklar Dört Kapı kademe özeliğine göre oluşmadığı durumda Dört Kapının kademeli öğretisi gerçek amacından sapmış olur.

Şeriat Kapı öğretisi ile Tarikat Kapı öğretisi arasındaki kademeli öğreti farkı, Müslümanlık öğretisi ile Alevilik-Bektaşilik öğretisi arasındaki derin farklarla özdeş olması bu iki toplum öğretisinin bu iki kapı öğretisi ve benzer tarihsel olaylar ile kademeli bir farklılık kazandığını gösterir. Bu toplumsal farkların günümüzde aynı seyirde yol alması Şeriat Kapı toplumun önemli bir yol kat ettiği ve Alevi-Bektaşi toplumun ise Dört Kapı öğretisi ve sisteminden oldukça geri kalarak Şeriat Kapı kademesine indiğinin göstergesidir.

 Alevi-Bektaşi yazılı tarih kaynaklarına göre Şeriat Kapısına özgü kavramlar şu şekilde sıralanmaktadır. Şeriat Kapı toplumu Avam, Abid, Müslim, Müslüman olarak tanımlanmış. İmanı Şehadet kelimesi olan “söz” ile verilmiş. İlmi Hz. Muhammed’in peygamberlik öğretisini ve Hz. Ali’nin Şeriat Kapı içindeki Velayeti olan İmamlık öğretisini kapsar. Velayet ve ilgili İmamlığın devamı On İki İmamlardır.

Şeriat Kapı öncüleri Şeyh ve İmamdır. Velayet elindeki Kur’an ayetlerin yüzde yirmi beşi Şeriat Kapısına aittir ve bu kapının zahir ilmine göre yorumlanır. Abdesti su ile olur. İbadeti Salat-Namazdır. Şeriat Kapı öğretisi, eğitim öğretimi, tarihi, ibadeti, ilmi, abdesti, elbisesi, tıraşı, yararlandığı malzeme, yol yöntem, kademesi, amacı, kazanımı, şahidi, görevi, inancı, bireyi, toplumu, musahibi, selamlaşması, yeme içme, ceza ve hukukundan tutun her şeyi ile tamamen Dört Kapı ve Şeriat Kapı öğretisine özgüdür.

Tarikat Kapı Öğretisi

Tarikat Kapı öğretisi peygamberliğin Şeriat Kapısıyla son bulduğu ve Velayetin başladığı Velayetin ilk kapısı ve öğretisidir. İlk Velayet Hz. Ali’ye verilmiştir. Velayet öğretisi Dört Kapı öğretisi ve sistemi üzerinden Kırklar Meclisiyle kurumsallaşmıştır. Velayet öğretisine göre Şeriat Kapı öğretisi zahir, Tarikat, Marifet ve Hakikat Kapı öğretisi batındır.

Tarikat Kapı öğretisi dünyevi öğretiden çok “batın Ahiret öğretisini” esas alarak bu öğretiyi bu dünyada zahir olarak yaygınlaştırma eğilimi içindedir. Bu amaçla insandaki dünyevi alışkanlıklar olan aşırı istekleri minimuma indirgeyip Hakk’a ve Ahirete ait olan “ruhu” insan varlığında ön plana çıkarma ve ruh (Hak) öğretisini beden üzerinde etkili hale getirip kalp, ruh ve akıl yoluyla insan varlığına kabullendirme ve yaygınlaştırma eğilimindedir. Tarikat Kapı öğretisi olan Alevilik-Bektaşilik inanç, ibadet, norm ve ritüelleri her ne kadar dünyevi görüntü içinde uygulansa da bu uygulamaların özü Ahiretlik olan batın bir içeriğe sahiptir. Yani Ahiret öğretinin bir yansımasıdır. Bu amaçla Velayet, Dört Kapı ve ilgili Tarikat Kapı öğretisi insanlık tarihinde farklı bir yol ve yönteme sahip öğretisiyle bir ilktir.

Tarikat Kapı öğretisi Hz. Ali’ye verilen Velayetin batin içeriğinden dolayı Velayet sahipleri tarafından sır olarak tutulmuştur. Tarikat Kapı öğretisi hakkında çok az bilgi açığa çıkarılmış. Çoğu öğretisi Alevi-Bektaşi toplumun inancı içinde kalacak şekilde dışa kapalı olarak toplum içinde sır kalmıştır. Dolayısıyla Tarikat Kapı öğretisi Alevilik-Bektaşiliğin tüm öğretisini kapsamaktadır.

Hz. Ali Velayet öğretisi olan Dört Kapı öğreti ve sistemine tam olarak sahip olan bir rehber-pir-mürşitte el verilerek bu öğreti öğrenilip uygulanır. Tarikat Kapı kademesi bazı alıştırmalar ve deneyimler olan zor bir süreç içinde elde edinilen donanım ve kazanımları kapsar. Bu zor süreci aşmayanlar Tarikat Kapı içinde barındırılmazlar.

Alevi-Bektaşi yazılı tarih kaynaklarına göre Tarikat Kapısına özgü kavramlar şu şekilde sıralanmaktadır. Tarikat Kapı toplumu Zahid, Mümin, Alevi olarak tanımlanmış. Tarikat Kapısı Hz. Ali Velayeti ve Kırklar Meclisi üyeleriyle kurumsallaşmıştır. Tarikat Kapı öğretisinin en temel ilkesi ilahi yanı olan aşktır. Hak varlığına, Hz. Muhammed‘in Peygamberliğine, Hz Ali’nin Velayetine iman aşk ile olur.

Tarikat Kapı ilmi Alevi-Bektaşi öğretisini kapsar. Temel ilkeleri nefsi ıslah ederek eline, diline ve beline sahip olmayı amaçlar. Talip konumunda yola hizmet temel esastır. Yol öncüleri rehber, pir ve mürşittir. Velayet elindeki Kur’an Ayetlerin yüzde yirmi beşi Tarikat Kapısına aittir ve bu kapının batin ilmine göre yorumlanır. Abdesti talip, rehber-pir-mürşide ve yola olan ikrarıdır. İbadeti Cem ve Semahtır.

Tarikat Kapı öğretisi, eğitim öğretimi, tarihi, ibadeti, ilmi, abdesti, elbisesi, tıraşı, yararlandığı malzeme, yol yöntem, kademesi, amacı, kazanımı, şahidi, görevi, inancı, bireyi, toplumu, musahibi, selamlaşması, yeme içme, ceza ve hukukundan tutun her şeyi ile tamamen Dört Kapı ve Tarikat Kapı öğretisine özgüdür.

Marifet Kapı Öğretisi

Tarikat Kapı öğretisinde elde edinilen donanım, kazanımlar ve sosyal yapı Marifet Kapısında Haksal irşada uygun olarak tamamen içselleşir. İç dünya denilen bu evre içinde gönül ve hal gözü açılarak, sezi, algılama gibi duyularda batın ve ilgili derin bir bilgi kavrayışı başlar.

Marifet Kapı öğretisinin “batın yanı” Melek konumudur. Zahir yanı Meleği temsil eden Arifliktir. Öğretisinde içsel olarak iman sadece Hakk’a duyulur. Batın bir deyişle Meleklerin Hakk’a olan bağlılığı ve Hakk’a yaptığı hizmeti kapsar. Marifet Kapı öğretisinde her varlık Hakk’ın varlığı ile anlam bulur. Marifet Kapı ilmi insanın iç dünyasını ve ilgili hal âlemini kapsar. Temel ilkesi Hakk’a ve ilgili hakikate hizmettir. Yol öncülüğü Arifler arasında dönüşümlüdür. Velayet elindeki Kur’an Ayetlerin yüzde yirmi beşi Marifet Kapı öğretisine aittir ve bu kapının “batin ilmine göre” zahir olarak yorumlanır.

Abdesti iç temizlik, ibadeti içsel olan seyir ve gözlemdir.  Marifet Kapı öğretisi, eğitim öğretimi, tarihi, ibadeti, ilmi, abdesti, elbisesi, tıraşı, yararlandığı malzeme, yol yöntem, kademesi, amacı, kazanımı, şahidi, görevi, inancı, bireyi, toplumu, musahibi, selamlaşması, yeme içme, ceza ve hukukundan tutun her şeyi ile tamamen Dört Kapı ve Marifet Kapı öğretisine özgüdür.

Hakikat Kapı Öğretisi

Hakikat Kapısı Haksal mana âlemini içinde değerlendirilmiş. Bu âlemde Hakk’ın evrene, doğaya, dünyaya, insana baktığı nazarı ve manayı kapsar. Diğer kapı öğretilerine göre daha fazla geniş kapsamlı ve hoşgörülüdür. Her şeyi ayrım gözetmeden ve sınır koymayan bir görüş ve algılama açısı içinde daha engin bir göz ve gönülle birlikte kavrayıp görür. Her şeyi yaratıldığı gibi kabul edip olduğu gibi kalmasına hizmet eder.

Hakikat Kapısı Hakk’a ait ve Ahiretlik olan ruhun dünyevi olan insan bedenine hâkim olması ve bedenin tüm varlığını kendi Haksal gerçeğine göre hizmet etmesini sağlayan Veliliktir. Hakk’a ait ruhun insan varlığında öne çıkması ve bu amaçla Hakk’ın insanda tecelli olmasıdır. Hakikat Kapı öğretisinin “batın gerçeği Hak ile ilgiliyken bu gerçek zahirde Velilik olarak tanımlanıp açıklanmış. İnsan bedeni dünyevi olduğu için dünyevi istekler olan nefsani duygulardan arındırılacak şekilde öldürülerek ruh yüceltilir. Yücelen ruh Hakk’ı temsil ettiği için iman ruh ile olur. Hakikat Kapı ilmi Hakk’ın insandaki ruhunu ve ilgili mana âlemini kapsar.

Temel ilkesi insandaki ruhu ve bağlı olduğu Hakk’ı yüceltmektir. Yol öncülüğü Velilerin Nursal birlikteliğidir. Velayet elindeki Kur’an Ayetlerin yüzde yirmi beşi Hakikat Kapı öğretisine aittir ve bu kapının “batin ilmine göre” zahir olarak yorumlanır. Beden dünyevi isteklerden arındırılıp öldürüldüğü için ve insandaki ruh tecelli olduğu için abdesti yoktur.

İbadeti, ruh ve mana âlemi içinde Ahiret ve Haksal gerçeğe göredir. Hakikat Kapı öğretisi, eğitim öğretimi, tarihi, ibadeti, ilmi, elbisesi, tıraşı, yararlandığı malzeme, yol yöntem, kademesi, amacı, kazanımı, şahidi, görevi, inancı, bireyi, toplumu, musahibi, selamlaşması, yeme içme, ceza ve hukukundan tutun her şeyi ile tamamen Dört Kapı ve Hakikat Kapı öğretisine özgüdür.