ALEVİ TEOLOJİSİ (4) CEM İBADETİ VE ON İKİ HİZMET

Cem Vakfı tarafından yayınlanan “ALEVİLİK BİLİNMELİDİR” adlı kitapta yer alan bilgileri özetlemeye devam edeceğiz. Bugünkü bölümde Cem ibadetini ve On İki hizmeti anlatacağız.

Alevi inancında Cem ibadeti önemli bir yer tutar. Cem ibadeti, Hz. Muhammed’in Miraç’tan dönerken gördüğü Kırklar Cem’ine ve Kur’an’da yer alan Nur Suresinin 35. Ve 36. Ayetlerine dayanmaktadır. Cemler, aynı zamanda Kur’an’daki Cuma ibadetini de kapsamaktadır. Zira, Cemler Cuma akşamları yapılmaktadır. Hicri takvimde gün karardığı zaman yeni bir günün başlangıcı sayılıyordu. Cem ibadetinin perşembeyi Cuma’ya bağlandığı günün akşamında yapılmasının gerekçesi de buna dayanmaktadır. Cem ibadetinin geçmişini kısaca özetledikten sonra, amacına ve önemine geçebiliriz.

Cemlerde cemal cemale, yani yüz yüze ibadet anlayışı hakimdir. Alevi inancında, insan Allah’ın emaneti olan ruhtan dolayı kutsal kabul edilir. Bu nedenle ibadet, toplu olarak insanların birliği ile gerçekleşir. Cem’de oturuş, genellikle halka şeklinde ve diz üstü olmak üzere belirli bir düzen içindedir. Dede zaman zaman Cem’e katılanlara daha rahat oturmaları için izin verebilir.

Cemlere katılacak kişilerin, birbirleriyle helalleşmiş olmaları önemlidir. Birbirinden razı olmayanlar Cem’e katılamaz. Dolayısıyla helalleşme ve sorunu çözme ibadete katılabilmek için teşvik edilir. Cem sadece bir ibadet değil, aynı zamanda Alevi toplumunun bir araya gelerek sorunlarını çözmesi, barış içinde yaşaması ve birbirleriyle olan ilişkilerini güçlendirmesi için önemli bir yerdir. Alevilikte RIZALIK, cem ibadetinde özel bir anlam kazanır ve toplumsal barışın temel taşlarından biri olarak görülür.

-Cemlerde, inanç, tarih, gündelik yaşam ve sosyal konular hakkında bilgi alışverişi yapılır.

--Cemler, toplumsal birlik duygusunu besler. İnsanlar arasında sevgi, saygı ve kardeşlik bağlarını güçlendiren bir ortam sunar.

--Cemler, katılanlara manevi bir güç ve huzur sağlar. Ruhsal bir arınma ve yenilenme olarak da görülür.

--Cemlerde kadın-erkek ayrımı yapılmadan birlikte ibadet edilir. Herkes “Can” olarak eşit kabul  edilir.

--Cemlerde Allah’ın ismi anılır, Kur’an’dan Fatiha, İhlas, Nur, Tahrim, Enbiya surelerinden ayetler ile birlikte dualar (gülbang) okunur.

--Cemlerde, Kıyam (ayakta durmak), Rükü (öne doğru eğilmek), secde (yere kapanmak) ve kade (oturmak) ritüelleri ile birlikte semah da dönülür.

ON İKİ HİZMET VE CEM İBADETİNİN İŞLEYİŞİ

Cem ibadeti, On iki hizmetlinin görevlendirilmesiyle düzenli bir şekilde yürütülür. Her bir hizmetlinin kendine özgü görevleri vardır. Her hizmetli, görevini eksiksiz yerine getirerek Cemin huzurlu ve verimli bir şekilde tamamlanmasına katkıda bulunur. Cemlerdeki on iki hizmetli şunlardan oluşmaktadır:

Mürşit (Dede): Cem ibadetine önderlik ederek, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli ve onların yolunu süren Ocak Ulusu Pirleri temsil eder. Cem’in tüm aşamalarını yönetir, Kur’an’dan sureler ile duaları okur. Konuşmaları ile toplumu aydınlatır.

Rehber: Mürşidin en yakın yardımcısıdır. Yola yeni girenleri hazırlar, yol gösterir. Cem’in düzenli bir şekilde işlemesini sağlar.

Gözcü: Rehberin yardımcısıdır. Cem’de sükuneti sağlar. Cem’e katılanların kurallara uymasını sağlar.

Çerağcı(Kandilci): Cem evinde bulunan aydınlatma araçlarını yakar, söndürür ve temizler. Üç kandil-mumu yakar. Bunlar İlahiliği (Allah’ı), Nebiliği (Peygamber Hz. Muhammed’i) ve Veliliği (Hz. Ali’yi) temsil eder.

Zakir (Aşık): Cemde deyiş, nefes, tevhit, Miraçlama, semah ve diğer deyişleri saz (bazı bölgelerde-tambur-def) eşliğinde söyler.

Süpürgeci (Ferraş): Cem evinin meydan temizliğini yapar. Güruhu Naci’yi (kurtuluşa erenler-saadete erenler-cennetlik olanlar) temsil eder.

Meydancı: Semah alanını hazırlar. Cem sırasında gerekli düzenlemeleri yapar.

Niyazcı (Duacı): Kurban kesme (tığlama) hizmetini yapar. Lokma dağıtımını organize eder. 

İbrikçi: Cem ibadetinde, canların abdest almasını ve manevi arınmasını temsilen hizmet görevini yerine getirir.

Kapıcı: Cem evine gelenleri karşılar ve Cemin güven içinde yürütülmesini sağlar.

Peykçi (Haberci): Cemin yapılacağı yerin gününü ve zamanını çevreye duyurulmasını sağlar.

Sakka (Sucu):Cem sırasında Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesini temsilen su temin eder ve katılımcılara su dağıtır.

Özetle; On iki hizmet, cem ibadetinin düzenli ve anlamlı bir şekilde gerçekleşmesi için büyük önem taşır. Her bir hizmetli, kendi görevini yerine getirerek Cem evinde huzurlu ve coşkulu bir ortamın sağlanmasına katkıda bulunur. On iki hizmet, aynı zamanda Alevi inancındaki iş birliği, dayanışma ve paylaşma gibi değerlerin de bir yansımasıdır.

Yararlı olması dileği ile…