DÖRT KAPI ÖĞRETİSİ 3.DERS

DÖRT KAPI ÖĞRETİSİ

Ders; 3.

Konu; Kırk Makamın (ilke) Dört Kapı Öğretisi İle Uyumu Ve Tutarlığı

Dört Kapı kademeleri birbirinin devamı olarak birbirinden farklı olan ancak birbiriyle uyumlu ve tutarlı bir öğretisi ve sistemi vardır. Aynı şekilde her kapı içinde bulunan onar makamında (ilke) içinde olduğu kapı öğretisi ve Dört kapıyla uyumlu ve tutarlı olması gerekir. Ancak Alevi-Bektaşi bazı yazılı tarih kaynaklarda bu uyum ve tutarlılık kısmen de olsa bulunmamaktadır.

Ayrıca Dört Kapı öğretisi bu kırk ilke ile sınırlı olmayıp her kapı Velayetin ayrı isimler (Hak, Melek Cebrail, Hz. Muhammed, Hz. Ali) üzerinden Hz. Ali’ye verilmesi, Dört Kapının kademeli yapısı, her kapının birbirinden farklı öğretisi, İslam içi olan dört farklı toplumsal entegrasyonu, her kapıya bölünen Kur’an Ayetleri gibi birçok yönü ve boyutuyla çok fazlasıyla geniş kapsamlıdır.

Dört Kapı içinde bulunan kırk ilke (kırk makam) bu kapıların içeriği hakkında kısmen bilgi veren sır ve şifreli yapıya sahiptir. Çünkü Şeriat Kapı dışında, Tarikat, Marifet ve Hakikat kapıları Hz. Ali Velayet öğretisi ve sistemi içinde batin ve sır olarak tutulmuş. Bu kapılar hakkında verilen bilgiler kısa ve şifreli olarak açıklanmış. Bunun nedeni ise bu öğretinin Velayet sahipleri elinde emniyete kalması ve art niyetli kişi ve oluşumlar tarafından istismar edilip yanlış amaçlar için kullanılmaması içindir.

Dört Kapı içinde toplamda kırk ilke olan ve Kırklar Meclisin Dört Kapı içindeki görevlerinden dolayı “Kırk Makam” olarak tanımlanan bu ilkelerin her kapı içindeki doğru sıralaması kısaca aşağıdaki gibidir.

Şeriat Kapı On Makamı

1. Makam, İman getirmektir

2. Makam, İlim öğrenmektir

3. Makam; Salat getirmek (namaz kılmak), zekât vermek, oruç tutmak, gücü yetene hacca gitmek, seferberlik olunca kaçmayıp düşmana karşı gelmek

4. Makam, Helal kazanmak ve faizi haram bilmektir

5. Makam, Nikâh kıymaktır

6. Makam, Hayz ve loğusalıkta cinsi münasebeti haram bilmektir ve cenabetten temizlenmek

7. Makam, Sünnet ve cemaat (ehl-i sünnet ve’l-cemaat) ehlinden olmak

8. Makam, Şefkattir

9. Makam, Temiz yemek, temiz giyinmek

10. Makam, Emr-i bi’l-ma’ruf nehyi an’il-münker; yani iyiliği emredip yaramaz işlerden sakındırmaktır.

Şeriat Kapı on ilkesinden (on makam) açıkça anlaşılıyor ki, Şeriat Kapı öğretisi Müslümanlık öğretisidir. Müslümanlık bu on ilkeyle açıklanmayacak kadar çok kapsamlıdır. Velayet sahipleri olan Kırklar Meclisinden onar kişinin Şeriat Kapı içindeki görevleri ve Dört Kapı öğretisinin sır ve şifreli olması ancak bu on ilke ile sınırlı tutularak açıklanmıştır. Bu on ilke ile Şeriat Kapı öğretisinin Müslümanlık olduğu kısaca açıklanmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla Şeriat Kapı “On Makam” içeriği Müslümanlık ve Dört Kapı öğretisiyle uyumlu ve tutarlıdır.

Tarikat Kapı On Makam

1. Makam, Pir’den el alıp tövbe etmektir

2. Makam, Mürit olmaktır

3. Makam, Saç kesmek (tıraş olmak) ve elbise değiştirmektir

4. Makam, Nefis savaşında mücahede etmek, olgunlaşmaktır, pişmektir

5. Makam, Hizmet etmektir

6. Makam; Havf yani korkudur

7. Makam, Umut etmektir

8. Makam; Hırka zenbil, makas, post, subha, ibrat (iğne), asa, kandil ve çıra (çerağ) sahibi olmak ve hidayete ermektir

9. Makam, Sahib-makam sahib-cemiyet sahib-nasihat ve sahip-mâhabbet olmaktır

10. Makam; Aşk, şevk, sefa ve fakirliktir.

Tarikat Kapı on ilkesi (on makam) daha çok Alevi-Bektaşi tekke ve dergâhlara özgü bir kurumlaşmanın içinde yer alan ilkelerdir. Bu tekke ve dergâhlar Alevi dışında ki Müslüman kesimlere de açık olduğu için Alevilik-Bektaşiliğin ana ilkeleri yerine daha çok tekke ve dergâh ilkelerini kullanmıştır.

Ancak yine de “Bir Pire el vermek, Nefis savaşında mücahede etmek, olgunlaşmak, pişmek, Hizmet etmek, Havf yani korku, Umut etmek, Kandil ve çıra (çerağ) sahibi olmak ve hidayete ermek.Sahib-makam sahib-cemiyet sahib-nasihat ve sahip-mâhabbet, Aşk, şevk, sefa ve fakirlik” gibi ilkeler tamamen Alevi-Bektaşiliğe özgü ilkeleridir. Dolayısıyla Tarikat Kapı öğretisi Alevilik-Bektaşilik öğretisidir.

Alevilik-Bektaşilik bu on ilkeye sığmadığına göre Dört Kapının ikinci kademesi olan Tarikat Kapısı Alevilik-Bektaşiliğin tüm öğretisini kapsamaktadır. Bu on ilke Alevilik-Bektaşiliğin kurumsal yapısına değinip, Kırklar Meclisinden on kişinin Tarikat Kapısında görev alması ile On Makam tanımı kullanılmış. Sır ve şifreli olan bu kısa bilgi ile Tarikat Kapı “On Makam” içeriği Alevilik-Bektaşilik ve Dört Kapıylauyumlu ve tutarlıdır.

Marifet Kapı On Makamı

1. Makam, Edepli olmak

2. Makam, İlim

3. Makam, Bencillik, kin ve garezden uzak olmak

4. Makam, Perhizkârlık (aşırı istekleri sınırlamak)

5. Makam, Sabır ve kanaat

6. Makam, Hayâ

7. Makam, Cömertlik

8. Makam, Hoşgörü

9. Makam, Kendi özünü bilmek

10. Makam, Ariflik

Marifet Kapının on ilkesi (on makam) tamamen insanın iç dünyasına dönüktür. Yani insanın iç dünyası bu ve benzeri ilkeleri içselleştirip hayata geçirdiğinde bir melek veya evliya kadar masum hale gelip bu içsel erdemle Hakk’ı ve ilgili hakikati algılaması dünyayı ve evreni daha iyi yaşanır bir yer yapar.

Marifet Kapı öğretisi insanın iç dünyasının gelişmesi ve ilgili Arifliktir. İnsanın iç dünyası kendi başına bir dünya ve ilgili Ariflik olduğu için Marifet Kapı öğretisi bu on ilke ile sınırlı olmayıp çok daha geniş kapsamlı manevi ve sosyal bir ilmi kapsamaktadır. Bu kapının on ilkesi Kırklar Meclisinden on kişinin Marifet Kapısında görev alması ve Marifet Kapı öğretisi içeriği olan Melek konumu ve Ariflikle ilgili sır ve şifreli anlatımla kısa bir bilgi vermektedir. Dolayısıyla Marifet Kapı “On Makam” içeriği Melek konumu, Ariflik ve Dört Kapıyla uyumlu ve tutarlıdır.

Hakikat Kapı On Makamı

1. Makam, Toprak olmak (alçak gönüllü olmak)

2. Makam; Kimsenin Ayıbını Görmemek

3. Makam, Yetmiş iki milleti bir görmek

4. Makam, Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek

5. Makam, Allah’ın her yarattığını sevmek, güven vermek

6. Makam. Allah Yolunda İtibar Görmek

7. Makam, Birliğe yönelmek ve yöneltmek

8. Makam, Gerçeği gizlememek

9. Makam, İlahi sır ve manayı bilmek

10. Makam, İlahi varlığa ulaşmak

Hakikat Kapısı on ilkesi (on makam) tamamen Hak gözü ve gönlü ile dünya ve evren varlığına bakıp her şeyi Hakk’ın hakikatiolarak kutsal saymak, aşk ve hayranlıkla tüm hakikate ve kutsallığa bakıp Hak nazarıyla (gönlüyle) hizmet etmeyi amaçlamaktadır. Bu içerikte olan Hakikat Kapısı öğretisi daha çok Hak gözü ve Hak gönlünün hoşnutluğunu rehber edinmesi bu on ilke ile tanımlanamaz kadar çok daha geniş kapsamlı bir ilme sahiptir. Kırklar Meclisinden on kişinin görev aldığı Hakikat Kapısının Haksal gözlem ve gönlünü (nazarını) içermesi sır ve şifreli olarak kısaca bu on ilke ile özetlenmiştir. Bu amaçla Hakikat Kapısının “On Makam” içeriği Hakk’ın hakikati ile uyumlu ve tutarlıdır.

Sonuç olarak; Dört Kapı öğretisi ve sistemi “insani olan”bir alt ilimden, iradeden, inançtan, kültürden, birey ve toplumdan, akıldan, vicdandan başlayıp değişim dönüşüm yaşayıp gelişerek en üst seviyede bulunan “Haksal olan”ilim, irfan, irade, inanç, kültür, birey, toplum, akıl ve vicdana ulaşmayı hedefleyen binlerce yıllık bir insanlık arayışıdır. İnsan var oldukça bu yolculuk hedefine varıncaya kadar devam eder.

Hak, Hz. Muhammed ve Hz. Ali aracılığıyla 1400 yıl önce bu yolun öncesi ve sonrası menzilintüm gerçeğiyle bir öğreti ve sistemle belirlemiştir. Bu yolun geçmişi ve gelecekte varacağı menzili Dört Kapı öğretisi ve sistemiyle yürürlüğe koymuştur.

Not; Dört Kapı Kırk Makamların yukarıdaki makam sıralaması A. Güzel’in yazdığı “Hacı Bektaş Veli El Kitabı” adlı kitap içinden, Hacı Bektaş Veli’ye ait “Sadeleştirilmiş Mansur Metni” başlığı altında 293 ile 312 sayfalar arasındaki sıralamadan alınmıştır. Dört Kapı içinde ki bu Kırk Makam sıralaması diğer yazılı kaynaklara nazaran Dört Kapı öğretisi içeriğine daha uyumlu ve tutarlı olarak her kapının toplumsal, kurumsal, işlevsel ve içsel içeriğine uygun olduğu tespit edilmiştir.